OLYMPİA ZEUS TAPINAĞI
 |
| Olympia Zeus Tapınağı'nın Bir Tasviri |
Olympia Zeus Tapınağı'nın inşası 471-456 tarihlerinde bitmiştir. Bu tapınakta erken klasik döneme ait bulgulara rastlanılmıştır. Dönemin Peloponnesos kalitesini sunmaktadır.
 |
| Dor Sütun Örneği |
Dor tipi tapınak özelliği gösterir. Antik Yunanistan’da Olympia’daki İ.Ö 6.yüzyıl'da yapılmış olan Hera tapınağı, ayakta bir Zeus ve oturan bir Hera’nın tasvir edildiği kült heykellerine sahipti. Bunun dışında, Zeus kültünün izlerini 5.yüzyıla kadar görüyoruz. Böylece 5.yy'da yapılan Zeus Tapnağı ile Zeus, kendisine ait bir tapınak ve kült heykeline sahip olmuştur. Tapınak ve heykelleri , tarih boyunca çeşitli kaza ve onarımlar geçirmiştir. İlk olarak İ.Ö 4. yüzyılda tapınak bir dizi tamirat görmüştür . İ.S 426’da bir yangın geçirmiş, sonraki yüzyılda deprem sonucu yıkılmış ve yerleşimin geri kalanı ile birlikte 5 metre kalınlığında alüvyonun altında kalmıştır. Bazı heykeller düştükleri yerde kalmış, bir kısmı ise Bizans köyünün surlarında kullanılmıştır.
 |
| Phidias'ın Tasvir Ettiği Zeus Heykeli |
 |
| Tanrıça Nike Tasviri |
Pausanias tapınağın Libon adlı yerel bir mimarın inşa ettiğini aktarır ve heykeltıraşlık eserlerinin bir kısmını eserinde tarif eder . Bu şekilde ikonografik olarak heykellerin duruş şeklini öğrenmekteyiz. Tapınağın köşe akroterleri, kaldron (kazanlar) ve orta akroter de bir Nike figürüdür. Hepsi yaldız ile kaplanmıştır. İ.Ö 424’ten hemen sonra Mande’li Paionios’un yaptığı Nike heykelinin kaidesindeki yazıttan, akroterler için bir yarışma düzenlendiğini anlamaktayız. Bu yarışmayı Paionios kazanmıştır. Bu heykeller Phidias’ın kült heykeli gibi sonradan eklenmiştir.
OLYMPIA ZEUS TAPINAĞI DOĞU VE BATI ALINLIĞI
Pausanias'a göre doğu cephesindeki alınlığın tanımlanması zor bir sahne olan Pelops ve Oinomaios arasındaki Oinomaios’un yönettiği yerel araba yarışıdır. Söz konusu olan yarışın ilk aşamasında Pelops, yarışı kazanmak için Oinomaios’un arabacısı Mytrilos’a rüşvet vermiştir. Mytrilos ise arabanın dingil çivilerini metal yerine balmumundan yapmıştır. Pelops ise yarışı Poseidon’un kendisine verdiği atlar ile kazanmıştır.
Yapının teknik özelliklerine gelecek olursak mermerden heykeller olduğunu söyleyebiliriz. Kadın heykellerinde soldaki hippıdemeia'nın başının kırık olduğu gözlemlenmektedir. Hemen sağında duran Pelops heykelinin ise kol ve bacaklarında ciddi kırıklar olduğu gözlemlenmektedir. Ortadaki ise yarı çıplak ayakta bir erkek figürüdür. Pelerinini vücuduna sarmıştır. Pausanias'a göre bu heykelin Zeus olduğu görüşü vardır. Hemen sağında ise Oinamaos heykelini görmekteyiz. sol kolu ve sol bacağı kırıktır. Hemen sağda ise eşini görmekteyiz. Sterope eli ile kıyafetinin omuz kısmını düzenleyerek bir jest yapmaktadır. Kendinden emin bu tavrı hem gençliğinin bir göstergesi, belki de yarışı kazanacaklarına dair bir düşüncenin eseriydi. Her iki erkek figürünün de yarı çıplak olması kahramanlık ve gençliği temsil ediyor olabilir. Çünkü boyut olarak tanrı ile eşit olmasalar da çıplaklık konusunda bir benzerlik yakalanmaya çalışılmıştır.
Doğu alınlığının kompozisyonu durağandır.Alınlık figürleri ve ortadaki tanrılar 3.15 metre yüksekliktedir. Alınlığın ortasından sağa ve sola doğru heykellerin duruşları diz çökme pozisyonundan uzanma pozisyonunda tasvir edilmiştir.Heykeller tam plastik işlenmiştir ve alınlığa kenetler ile tutturulmuştur. Ancak F ve K nın kimlileri hakkında kesin bir şey söyleyemeyiz çünkü F G’nin yanından K ise I’nın yanından çıkarılmıştır.
Oinomaios’un atlarının önündeki (O) Myrtilos ya da Sterope’nin hizmetçisi olabilir. Çizimindeki kıyafet sürücü kıyafetinden çok peplosa benzemektedir. Kadınların kıyafetlerinde ''hamurumsu'' bir görüntü tavir edilmiştir. Kıyafetlerinin altında bacak şekilleri vurgulanmaya çalışılmıştır. Ayakparmakları ile oynayan E ise sikkelerde de tasvir edilen kahraman Arkas ile ilişkilendirilir. Oturmuş yarı çıplak bir erkek figürü görülmektedir. Vücudu kaslıdır. Zayıftır. hafif öne doğru eğilmiştir. sol bacağını kaldırmış ve sağ bacağının üstüne oturmuştur. Sol eli ise sol ayak parmağının üzerindedir. Sap elinin altında ise chlamys parçasının katları görülmektedir.
 |
Myrtilos ya da Sterope'nin hizmetçisi
|
 |
Arkas (E)
|
 |
| N olarak harflendirilmiş figür. |
L ve N ise Amythaon ve Kahin Lamos olabilir.N endişeli bir şekilde tasvir edilmiştir. Sağ ve solda uzanan kişiler ise yerel ırmak tanrıları Alpheios ve Kladeos olabilir. Yarı çıplak yaşlı bir erkek figürü görülmektedir. Bir eli sakalının hizasında dayanmıştır ve sol eli ile de muhtemelen asa tutmaktadır. Yerde bacaklarını öne doğru uzatmıştır. Bacakları bir parça omuzdan itibaren inen bir kumaş ile kaplanmıştır. Bacağın şekli altta vurgulanmaya çalışılmıştır. Kıyafetin üstünde hafif kıvrımlı detaylar oluşturulmaya çalışılmıştır. Çıplak vücudunda oturmadan dolayı göğüs altında deride katlanmalar işlenmiştir. Yaşlı olmasına rağmen vücutta bu etki belli edilmemiştir. saçları orta kısımda yoktur ve kenarlardan itibaren dalgalı şekilde uzamaktadır. Sakalları ise gür ve kıvırcıktır. Yüzündeki bu endişe ifadesi ise klasik dönemin en ana ögelerinden biridir.
Batı alınlığının konusu ise Lapithler ve Kentauroslar arasındaki savaştır.Arkadia Kentaurosların ülkesi olmasına rağmen hikaye Thessalia'da geçer ve efsane için uygun bir dekordur. Konu 5.yüzyıl sanatında kullanılmış ve çoğunlukla Yunanlıların barbarlara karşı ya da barbarlığa karşı kazandığı zaferleri simgelemektedir. Bunun başka bir anlamı da olabilir. Kompozisyon durağan değildir. Mücadele eden guruptaki figürler sanki bir dağ patikasında çarpışır gibi ön planın gerisindeyken kızlar kendilerine saldıranların hayvani vücutlarının önünde salınmaktadır. Bu alınlık alanının kısıtlayıcı biçiminden kurtulmak için yontma ve kompozisyon becerisinin bir arada başarılı bir şekilde kullanıldığı ilk Yunan alınlığıdır. Pausanias ortadaki figürün düğünü kentauroslar tarafından basılan Peirithoos olduğunu söyler.
Aslında kanun ve düzeni sağlayan Apollon olmalıdır. Muhtemelen yana sallandırdığı elinde tuttuğu yayına ait parçalar bulunmuştur. Pausanias Apollon'un yanındaki baltalı figürün, şüphesiz M'nin,Theseus olduğunu yazar. Balta, duruş ve bacaklara sarkan elbise beşinci yüzyıl vazolarındaki Theseus tasvirlerinde görülür. Peirithoos K olmalıdır ve yanındaki gurup eşi Deidameia ve kentauros Eurytion'dur. A ve V yaşlı kadınlardır. A hasar görmüş ya da parçalanmış ve Pentelikon mermerinden bir başkasıyla değiştirilmiştir, ama üslup korunmuştur. V'nin de yenilenmiş bir kolu vardır. B ve U Pentelikon mermerinden yapılmış keder içindeki iki yaşlı kadındır ve muhtemelen İ.Ö. 1. yüzyılda eklenmiştir;üslubu daha farklıdır.Geç tarihli eklemeler Eurytion (I) için bronz bir çelenk ve S'nin bronz kılıcıdır.
 |
| Herakles'in 12 Görevi |
Olympia Zeus Tapınağı'nın metoplarında çeşitli kompozisonlar kareye yakın alanlara ustaca yerleştirilmiş. Hareketin bir köşeye doğru ya da bir köşeden başlayıp ilerlediği durumlarda bile kompozisyon bütünmüş gibi görünür ve ayakta duran figürlerle sınırlandırılmış. 1 no'lu metoptaki yatay ögeler (Athena'nın ve Hermesin kolları Heraklesin baldırı ve Nemea aslanı) sessiz ve kederli havayı gösterir.3. metopta güçlü ve düzensiz bir kompozisyon , iki metopta güçlü kesişen çizgiler, 5'te piramit düzeni var. 10. metopta tek rahatlatıcı unsur Athena'nın Herakles'e uzattığı yardım elidir.
1 ve 3 no'lu metoplarda hikayeye olan yaklaşımları açısından yenilikçidir. Athena metoplarda dört kez simetrik olarak 1 ve 3 , 10 ve 12'de görülür. Her zaman mızraklıdır. 1'de genç kız 3'te aegis'i ile daha tanrısal bir havada , 10. metopta ise daha olgun bir havada, 12'de ise savaş tanrısı olarak karşımıza çıkar. Hermes ise görevlere eşlik ederken tasvir edilmiştir. Olympia ustası metoplardaki kahramanın tasvirlerinde ifadelerinde farklı ruh hallerini yakalamayı başarmıştır. 1.metopta yorgun bir ifade, 3.metopta gururlu bir ifade, 10. metopta ise köşeye sıkışma gerginlik ifadesi 11. metopta konsantrasyon ve huzursuzluk ifadesi, 12.metopta ise iğrenme ifadesi görülmektedir.
Metoplarda anlatılan konu ise Herakles'in 12 görevidir.
 |
Atlas'ın Altın Elmaları Getirişi
|
Birinci görev Nemea Aslanının öldürülüşü : Herakles bu aslanı öldürebilmek için aslan ile boğuşur. Bazı tasvirlerde bu aslanın derisini giymiş halde gösterilir.
İkinci görev Lerna Ejderinin öldürülüşü: Lerna ejderi 9 başlıdır ve o başlardan birisinin ölümsüz olduğu söylenir. Ejderin kesilen her başından daha fazla baş türemektedir. Yeğeninden yardım alan Herakles ejderin ölümsüz olan başını keser ve ejderi öldürür. ancak kral Eurytos bu görevi kabul etmez ve görev sayısını 12'ye çıkarır.
Üçüncü görev Stymphalos Kuşlarının öldürülmesi: Athena bu görevde Herakles'e yardım etmiştir.Kuşların dikkatini çekmek için Herakles'e zil vermiştir.
Dördüncü görev Girit Boğası'nın öldrülmesi.
Beşinci görev Artemis'in kutsal geyiği Kyreneia'nın yakalanması.
Altıncı görev Amazon kraliçesi hipolytenin kemeri.
Yedinci görev Erymantos yaban domuzu.
Sekizinci görev Diomedes'in atlarının yakalanması.
Dokuzuncu görev Geryoneus'un sığırlarının getirilmesi.
Onuncu görev Altın Elmaların toplanması.
- On birinci görev Yeraltı dünyasından Kerberos'un kaçırılması.
On ikinci görev Kral Augias'ın Ahırının temizlenmesi.
Kaynakça:
J.BOARDMAN ,Yunan Heykeli Klasik Dönem,Homer kitabevi ,İstanbul,2.Basım 2013
A.ERHAT,Mitoloji sözlüğü
Dipnot: Akroter: http://sozluk.defineyolu.com/harf/a/akroter/
Yorumlar
Yorum Gönder